اجتماع المائدة المستديرة مع الدكتور سامي الفرج رئيس مركز الدراسات االستراتيجية الكويتي»المنعقد في مركز»أورسام

Transkript

1 TUTANAKLARI No: 14, Ağustos 2011 DA KUVEYT STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ BAŞKANI DR. SAMİ ALFARAJ İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN YUVARLAK MASA TOPLANTISI ROUND TABLE MEETING IN WITH DR. SAMI ALFARAJ, PRESIDENT OF THE KUWAIT CENTRE FOR STRATEGIC STUDIES اجتماع المائدة المستديرة مع الدكتور سامي الفرج رئيس مركز الدراسات االستراتيجية الكويتي»المنعقد في مركز»أورسام ORTADOĞU Ortadoğu STRATEJİK Stratejik ARAŞTIRMALAR Araştırmalar MERKEZİ Merkezi CENTER Center FOR for MIDDLE Mıddle EASTERN Eastern STRATEGIC Strategıc STUDIES Studıes مركز الشرق األوسط للدراسات االستراتيجية ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

2 TUTANAKLARI

3 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ STRATEJİK BİLGİ YÖNETİMİ, ÖZGÜR DÜŞÜNCE ÜRETİMİ ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ Tarihçe Türkiye de eksikliği hissedilmeye başlayan Ortadoğu araştırmaları konusunda kamuoyunun ve dış politika çevrelerinin ihtiyaçlarına yanıt verebilmek amacıyla, 1 Ocak 2009 tarihinde Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi () kurulmuştur. Kısa sürede yapılanan kurum, çalışmalarını Ortadoğu özelinde yoğunlaştırmıştır. Ortadoğu ya Bakış Ortadoğu nun iç içe geçmiş birçok sorunu barındırdığı bir gerçektir. Ancak, ne Ortadoğu ne de halkları, olumsuzluklarla özdeşleştirilmiş bir imaja mahkum edilmemelidir. Ortadoğu ülkeleri, halklarından aldıkları güçle ve iç dinamiklerini seferber ederek barışçıl bir kalkınma seferberliği başlatacak potansiyele sahiptir. Bölge halklarının bir arada yaşama iradesine, devletlerin egemenlik halklarına, bireylerin temel hak ve hürriyetlerine saygı, gerek ülkeler arasında gerek ulusal ölçekte kalıcı barışın ve huzurun temin edilmesinin ön şartıdır. Ortadoğu daki sorunların kavranmasında adil ve gerçekçi çözümler üzerinde durulması, uzlaşmacı inisiyatifleri cesaretlendirecektir Sözkonusu çerçevede, Türkiye, yakın çevresinde bölgesel istikrar ve refahın kök salması için yapıcı katkılarını sürdürmelidir. Cepheleşen eksenlere dâhil olmadan, taraflar arasında diyalogun tesisini kolaylaştırmaya devam etmesi, tutarlı ve uzlaştırıcı politikalarıyla sağladığı uluslararası desteği en etkili biçimde değerlendirebilmesi bölge devletlerinin ve halklarının ortak menfaatidir. Bir Düşünce Kuruluşu Olarak ın Çalışmaları, Ortadoğu algalımasına uygun olarak, uluslararası politika konularının daha sağlıklı kavranması ve uygun pozisyonların alınabilmesi amacıyla, kamuoyunu ve karar alma mekanizmalarına aydınlatıcı bilgiler sunar. Farklı hareket seçenekleri içeren fikirler üretir. Etkin çözüm önerileri oluşturabilmek için farklı disiplinlerden gelen, alanında yetkin araştırmacıların ve entelektüellerin nitelikli çalışmalarını teşvik eder. ; bölgesel gelişmeleri ve trendleri titizlikle irdeleyerek ilgililere ulaştırabilen güçlü bir yayım kapasitesine sahiptir., web sitesiyle, aylık Ortadoğu Analiz ve altı aylık Ortadoğu Etütleri dergileriyle, analizleriyle, raporlarıyla ve kitaplarıyla, ulusal ve uluslararası ölçekte Ortadoğu literatürünün gelişimini desteklemektedir. Bölge ülkelerinden devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin, stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve STK temsilcilerinin Türkiye de konuk edilmesini kolaylaştırarak bilgi ve düşüncelerin gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını sağlamaktadır.

4 TUTANAKLARI, No: 14 DA KUVEYT STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ BAŞKANI DR. SAMİ ALFARAJ İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN YUVARLAK MASA TOPLANTISI ROUND TABLE MEETING IN WITH DR. SAMI ALFARAJ, PRESIDENT OF THE KUWAIT CENTRE FOR STRATEGIC STUDIES اجتماع المائدة المستديرة مع الدكتور سامي الفرج رئيس مركز الدراسات االستراتيجية الكويتي»المنعقد في مركز»أورسام 17 Ağustos Ankara

5 DA KUVEYT STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ BAŞKANI DR. SAMİ ALFARAJ İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN YUVARLAK MASA TOPLANTISI KONUŞMACILAR Dr. Sami Alfaraj Kuveyt Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen Ortadoğu Danışmanı, Ahi Evran Üniversitesi Uluslar arası İlişkiler Bölüm Başkanı Dr. Bayram Sinkaya Atatürk Üniversitesi Öğretim Üyesi Oytun Orhan Ortadoğu Uzmanı Pınar Sinkaya ODTÜ Araştırma Görevlisi

6 DA KUVEYT STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ BAŞKANI DR. SAMİ ALFARAJ İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN YUVARLAK MASA TOPLANTISI Oytun Orhan: Körfez ülkelerinini özellikle Kuveyt in güvenlik algıları ve Arap Baharı sürecine yaklaşımlarını anlatabilir misiniz? Ardından soru cevap kısmında daha detaylı olarak Ortadoğu yu konuşabiliriz. Dr. Sami Alfaraj: Hepimiz için en ateşli konu Suriye. Dürüstçe konuşmak gerekirse, tüm hayatım boyunca hep radikal fikirlerim olmuştur. Her zaman beş yıl sonrasını düşünürüm. Pek çok kişi düşüncelerim nedeniyle kötümser olduğumu söyler. Ne yazık ki fikirlerim zamanla gerçeğe dönüşür. Birbirimize yakın olmamıza, ortak kültür ve dine sahip olmamız gerçeğine rağmen, görebildiğim kadarıyla Türkiye bizlere göre çok farklı modern bir anlayışa sahip. Körfez ülkeleri proaktif değil daha çok reaktif ülkelerdir. Örneğin, Suudi kralının Esat ve rejim hakkında bir açıklama yapacağına dair herhangi bir beklenti yoktu. Bugün ise Suriye den tüm finans desteğimizi çektik ve üç ülke de bizi takip etti. Sadece Umman ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) henüz bir şey yapmadılar. Bence BAE bir şey yapmadı çünkü çoktan Libya daki krize taraf oldular. Bunun yanı sıra, BAE her zaman eski devlet başkanlarına kendi ülkesinde güvenli merkezler teklif etmiştir. Durum bizim açımızdan fazlasıyla zor çünkü sorunlarla çevrelenmiş durumdayız; yayılan bir İran ve istikrarsız bir Irak. Yeni Irak yönetiminin siyasi bir anlayışı ve stratejisi yok. Onlarla on üç yıldır planlanan Bubiyan Adası nda liman inşası projesini tartışıyoruz, bugün ise onlar şaşırdıklarını söylüyorlar. Iraklılar günlük şeyleri düşünüyorlar, klimaları için nasıl elektrik üretebilecekleri gibi şeyler. Bizler ise geleceğimiz için liman yapmayı planlıyoruz. Buradan aramızdaki farklılıkları görebilirsiniz. Türkiye ile güçlü bağlarımız bulunmakta. Öncelikle Kuveyt İstanbul Deklarasyonu nu imzaladı. Aslında biz neredeyse her deklarasyonu imzaladık. NATO müttefiki olmanın dışında, ki Körfez de dört ülke ve İsrail sadece bu statüde, Türkiye nin resmin içinde bulunması yeni bir şey. Bunun yanında, istikrasız bir Mısır a sahibiz. Hüsnü Mübarek in düşmesinin, Körfez ülkeleri ve insanları için duygusal anlamda değeri zorluk oluşturduğunu söyleyebilirim. Elbette ki Hüsnü Mübarek in meşru olduğunu söyleyemeyiz ancak düştüğü anda yeni rejim oradaydı. Böylece, bizler de yeni rejimi ekonomik anlamda desteklemeye başladık. Suudi Arabistan, Kuveyt, BAE ve Katar tarafından finanse edilen kapsamlı bir program bulunmakta. 5

7 TUTANAKLARI Bugün Yemen hakkında da konuşacağız. Körfez bir inisiyatif oluşturdu, buradaki önemli nokta Yemen in bütünlüğü ve istikrarıdır. Yemen deki istikrarsızlık Körfez bölgesine yayılma olasılığı taşırken, El Kaide ise bizler için sorun oluşturmaktadır. Ayrıca denizin karşı tarafında bölünmüş bir Sudan ve Afrika Boynuzu nda (Somali Yarımadası) ticaretimizi olumsuz etkileyen korsanlar bulunmaktadır. Öte yandan ise hepimizin bildiği Arap-İsrail sorunu var ve bu sorun ilerlemekte ve gerilimi artmaktadır. Tarafların özellikle iki tarafın, İsrailliler ile Filistinlilerin birbirini yanlış anlamasından dolayı acı çekmekteyiz. Ve yine kendi aramızda modernite, gelişme, sosyal, ekonomik ve siyasi sorunlarla karşılaşıyoruz. Artık çevre sorunlarına karşı daha duyarlıyız. İran sorununun öncelikle çevresel olduğunu belirtmem gerekiyor, çünkü bizim suyumuz yok. Sahip olduğumuz su denizden geliyor. Bu nedenle denizi kirletmeleri bize zarar veriyor. Yani genel manzaraya baktığımızda tabağımızın oldukça dolu olduğunu görüyoruz. Öte yandan oldukça özgün bir sorundan dolayı muzdaribiz de İran a tüm bölgeyi kapsayan yeni açılım yapmayı önerdik. O vakit bu Saddam ve İran ile anlaşmanın tek yolu idi da İran nükleer kapasitesini arttırma çalışmalarına daha yeni başlamıştı. Bu teklifi yaptığımızda İranlılar çok heyecanlanmıştı ancak Amerikalılar, İran ve Irak a çifte çevreleme politikası uygulamaya karar verdiler. Zamanla Amerika yaptığı hatayı fark etti. 11 Eylül ü yaşadı, Irak ta savaşa girdi ve bu sırada İranlılar ortak gelişmenin yönünü Kuzey Körfez den tersi istikamete yönlendirdiler. Irak bozulmaya oldukça müsait. Şuanda bu durum sadece ABD nin değil onun müttefiklerinin sorunu. Müttefiklerimiz anlayış eksikliğinden ötürü tehlike tüm taraflarca küçümseniyor. Bu nedenle Bahreyn deki sorun belli bir noktaya ulaşıncaya kadar KİK i geri çektik. Dünyanın da izlediği gibi Bahreyn deki sorun siyasi bir sorundur ve aslında Körfez de siyasi reforma duyulan ihtiyacın farkındayız. Şahsi fikrime göre Bahreyn de anlayış eksikliği bulunmakta. Kuveyt ve Körfez televizyonlarında da söyledim, karşı kapıda ateşle oynuyorlar. Biliyorsunuz eğer bir kere yakarsanız, o ateş bana da gelir ulaşır. Bahreyn, İnci Meydanı nda eylemler başladığında Körfez deki diğer bölgeler o ateşi hissettiler. İnci Meydanı, Ras Tanura Limanı ndan yani Körfez in en önemli petrol terminalinden kırk dakika, Kuveyt petrol terminalinden yaklaşık iki saat, Katar doğal gaz yataklarından bir buçuk saat ve Abu Dabi den iki buçuk saat uzaklıkta. Yani bu durum çok yakınımızdaki bir patlama gibiydi. Verebileceğimiz tek tepkiyi verdik. Arzu ederseniz KİK i nasıl geliştirdiğimizi anlatayım da İran da devrim oldu. Afganistan da Sovyetler bulunurken, İran da devrim söylemini ihraç etme politikalarına başladı. Bu tarihte Saddam Hüseyin 1980 Eylül ünde İran ı istila etti. İran ı dengeleyebilecek bir Arap gücü olan Irak, İran la savaşa girdi. Mısır 1979 da İsrail ile imzaladığı barış anlaşması yüzünden Arap ortak çalışmalarından dışlanmıştı. Ayrıca Birleşik Devletleri, bizim güvenlik sigortamız, Afganistan daki savaşla meşguldü. Yani bizim için 1979 yılı aksiyon dolu bir yıldı. Devrim söylemi ile 1981 itibari ile başlayan terörist saldırıları ile nasıl başa çıkacağımız ise temel sorunumuz haline gelmişti. İran hala tehdit olarak oradaydı, Mısır dışarıdaydı, Birleşik Devletler ve Irak savaşla meş- 6

8 DA KUVEYT STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ BAŞKANI DR. SAMİ ALFARAJ İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN YUVARLAK MASA TOPLANTISI guldüler ve bizler yalnızdık. Bu şartlar altında, bugünkü haline dönüşen ve ilk başta bir güvenlik anlaşması olan KİK i kurduk tarihine baktığımızda ise İran hala bir tehdit olarak karşımızda duruyor, Irak ve Mısır istikrarsızlıklarıyla meşguller, Birleşik Devletleri nin ise hiçbir fikri yok ve tüm dünya ekonomileri iflasın eşiğinde. Ne yapabiliriz? Sadece Obama yönetiminden gelen açıklamalara bakın, bize hiçbir yardımları yok. Yanı başımızda olanları anlayabilecek olanlar sadece Türkiye ve İsrail. Sonuç itibariyle Bahreyn e girmeye ve onları reforma zorlamaya karar verdik. Çünkü özellikle Suudi Arabistan için, Bahreyn deki isyanların Suudi Arabistan ın doğusuna yayılma ihtimali en büyük ulusal güvenlik tehdidi. Bunun sebebi ise Suudi Arabistan ın doğusu petrol sahasıdır ve bu seçenek için en uygun bölgedir. İkinci adım ise temel olarak Bahreyn e milyarlar dolarların akıtılması. Hâlihazırda Umman a iş imkânları yaratması için on milyar dolar verdik. Sonuç olarak siyasi bir çözümümüz ve bu çözüm üzerinde de baskımız bulunuyor, ancak ekonomik çözümlerimiz başarısız oldu çünkü İranlılar oldukça sıkı çalışıyorlar. Öte yandan, Birleşik Devletler 5. Filo sunu Bahreyn den dışarıya gönderdi. Bu aynı Türkiye yi PKK ile yalnız bırakmaya benziyor. Size bir izlenim veriyor ve sizi kaderinize terk ediyor. 5. Filoyu Körfez dışına göndermelerinin ardından Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcısı Ben Rhodes bir açıklama yaptı. Suudi Arabistan ın Katif bölgesinde küçük çaplı eylemler oldu, oldukça tarafsız olan BCC nin verdiği rakamlara göre yaklaşık 600 ila 800 eylemci bulunmaktaydı. Çok büyük bir olay değildi ve Riyad polisi göstericilere müdahale etti. Polislerin müdahale etmesinin ardından, size bahsettiğim bu konuşma geldi. Bu konuşmada Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcısı Ben Rhodes Suudi Arabistan ın siyasi reform konusunda ciddi düşünmesi gerektiği söyledi. Tahrir Meydanı ndaki milyonlardan bahsetmiyoruz burada, 600 ila 800 en fazla 1000 kişiden bahsediyoruz. Amerikalılar neler olduğunu anlamıyorlar. Kuveyt olarak biz diğerlerinden farklıyız çünkü Kuveyt te Şiiler siyasi sistemin bir parçasıdır. Kuveyt te Şiiler nüfusun 1/5 ini temsil ediyorlar. Bu nedenle parlamentoda 10 milletvekilleri bulunuyor ve kabinenin 1/5 ini oluşturuyorlar. Ayrıca geçmişte de ayrımcılık yaşamadık, eski Donanma Komutanı, Eski Genel Kurmay Başkanı ve bugünkü Irak Büyükelçisi Şii dir. Gerçek şu ki Kuveyt teki ya da bölgedeki Şiiler yekpare değiller; Fars- Arap diye bölünmüşler, Arap olanlar Suudi Arabistan, Irak ya da Bahreyn diye ülkelerine göre ayrılmışlardır. Biz askeri çözümden yana tavır almazken, Suudiler bu yolu seçtiler, oysa biz çoktan siyasi diyaloğa başlamıştık. Birinin kafasına silah dayarken onunla siyasi diyalog yapamazsınız. Bu müdahale ortak, birleşik bir çaba idi, fakat her birimiz kendi rengimizi kattık. Kuveyt, Bahreyn sokaklarında görünmek istemediği için donanma üsleri gibi stratejik alanı tercih etti ve birkaç misil botu gönderdi. BAE ise askeri anlamda varlık göstermek istemediğinden 500 polisini gönderdi. Katar sadece istihbarat desteğinde bulundu bu nedenle Kuveytli kimseyi Bahreyn sokaklarında göremediniz. Fakat Suudi Arabistan, İran ın yanı başında olduğu için stratejik söylemleri geri çekti. Gerçekte KİK kuvvetlerini göremezsiniz. Yakın zamanda Bahreyn deydim. Bahreyn deki herkes Suudi Arabistan oraya geldiğini anlıyor. Gerçekte, Suudi Arabistan ın Bahreyn e müdahalesi karşısında şaşıranların, Suudi Arabistan ın neden 7

9 TUTANAKLARI Bahreyn e geçit (yol) yaptığını iyi düşünmeleri lazım. Suudi Arabistan refahın Suudilerden geldiği gösteren tek yönlü bir geçit(yol) yaptı. Suudi Arabistan ın Bahreyn de iş ve yol çalışmaları orayı bir off shore bankacılık merkezi haline getirdi. Bahreyn on yıl önceki halinden tamamen farklı bir durumda. Bugün Bahreyn istihdam sağlayıcı bir ülke. Kuveyt ve Bahreyn arasındaki bağlar oldukça eskiye dayanmakta. Bahreyn in bugünkü halkı, 1630 tarihinde Arabistan ın kalbinden Kuveyt e göç etmiş, oradan da Bahreyn ve Katar a geçmişleridir. Yani bizler tarihsel bağlara sahip olduğumuz kadar her iki halk arasında duygusal bağlar da bulunmaktadır. Fakat gerçekten, Bahreyn deki rejimi korumak aslında El Jazeera yi yöneten Katar ı ve Abu Dabi deki halkı korumak anlamına gelmektedir. Onlar temel olarak Suudiler gibi tepki verdiler, bizim gibi değil. Bugün bölgede yaşananlar itfaiyeci olmaya benziyor. Burada bir yangın var ve yangını söndürmeye gidiyoruz. Fakat ortada Arap Baharı denilen şeyle başa çıkmak için geliştirilen bir strateji yok. Bence Arap dünyasında ve Körfez bölgesindeki insanlar Mısır ve Tunus ta olanları gözden geçiriyorlar, çünkü değişim insanların talep ettiği ekonomik refahı beraberinde getirmedi. Hatta aslında ekonomiler dibe vurdu. Körfez yardımı olmadan ekonomilerinin durumu daha da kötüleşecektir. Biz onlara hayır (yardım) olsun diye mi yardım ediyoruz. Hayır, ulusal güvenlik çıkarımız olduğu için onlara yardım ediyoruz. Etrafımızı saracak ekonomik bir gerilim Körfez bölgesi için bir tehdit olarak algılanmakta. Bu bağlamda bence bu başarının tarihidir. Eğer bizler bugün başarılı olduysak bu ekonomik ve sosyal refah sayesinde gerçekleşti. Bence KİK in karar vermesinden önce, Suudi Arabistan çoktan Mısır için bir program hazırlanmasına karar vermişti. Çünkü Mısır da ilk defa ekonomik ve sosyal projeler hazırlamıyoruz. Kuveyt tek başına bir milyon istihdam yaratıyor, öte yandan Mısır ın nüfusu ise 80 milyon. Öte yandan Körfez nüfusu sadece Araplardan oluşmuyor, Körfez de 202 ülke vatandaşı yaşıyor. Bu nedenle bugün kendi ülkelerindekinden daha fazla vatandaşları Körfez de yaşamaktadır. Arap Baharı ndan ve doğurduğu sorunlardan bahsettiğimizde, tüm bunların doğal bir şekilde ortaya çıktığını kabul ediyoruz. Bunun nedeni ekonomik çöküştü; bu nedenle de hiçbir hükümet yalnız başına Mübarek ve Bin Ali nin üretemediği bir şeyi üretmeye (çözemediklerini çözmeye) muktedir değildir. Suriye hususuna gelindiğinde, kimse orada askeri bir operasyon istemiyor, çünkü bu herkes için hatta Suriye ordusu için bile pahalı bir seçenek. Eğer Türkiye kendini rejimden uzaklaştırır ve rejimin meşru olmadığını ilan ederse, bu Esat a karşı eylem yapan halkı daha da cesaretlendirmez ancak Suriye Ordusunda bir bölünmeye neden olur. Dış politikamız askeri taahhüt vermez, çünkü buna sahip değiliz. Bunun yanı sıra kimse BAE ve Katar gibi olmak ya da dış politika aracı olarak bir el Jazeera yaratmak da istemiyor. Yani Körfez de Kuveyt model bir ülke, her zaman dediğim gibi Körfez Kuveyt çizgisinde gelişmektedir. Kuveyt çizgisi de demokrasi ve liberalleşme, kadın ve çocuk (haklarında) ilerleme çizgisidir. Bana göre Fas tek bir anayasa referandumu ile sekiz monarşiden oluşan Arap muhafazakâr rejimlerinin şuana kadar yaptıklarından daha fazlasını yaptı. Kuveyt ten ayrılmamdan bir önceki gün, ekonomik kaybımızı hesaplaması için bir komisyon kuruldu. 8

10 DA KUVEYT STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ BAŞKANI DR. SAMİ ALFARAJ İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN YUVARLAK MASA TOPLANTISI 2009 ve 2010 da gelirimizi 90 milyarken 2011 yılında tahminen 20 milyar dolar civarında olacağını tahmin ediyoruz. Tabi bu, bizim etrafımızdaki krizlere nasıl tepki vereceğimizi de doğrudan etkileyecektir. Sokaklara çıkmayı ve eylem yapmayı düşünen insanların, Tunus, Yemen, Bahreyn, Suriye ve Libya da olanları gördükten sonra daha dikkatli düşünmesi gerekmektedir. Bana göre eğer Arap dünyasında devrim yaşanacaksa, bu Suriye ve Libya da yanacak. Diğerleri darbedir çünkü Arap Baharına baktığımızda nihai belirleyicinin silahlı kuvvetler olduğunu görmekteyiz. Sadece iki durumda, Tunus ve Libya da ordu halkın yanında durdu, diğer dört durumda halkın karşısında yer aldılar ve sonucun belirlenmesinde nihai karar verici oldular. Sizlerle tıpkı karar alma mekanizmalarında olduğu gibi durumların değerlendirildiği twitter ve paylaşım sitelerindeki genel psikolojiyi paylaşmak istiyorum. Arap dünyasındaki gelişmeleri görüyor ve dua ediyorlar: Dilerim ki Allah Kuveyt i değiştirmez. Bugünlerde Kuveyt teki ortak dua budur. Bizler İran rejiminin bile birden düşmesini istemiyoruz, çünkü öyle bir şey olursa mülteci sorunu ile karşılaşırız ve Kuveyt İran dan botla sadece 1,5 saat uzaklıkta. Ayrıca, eğer İran misillerini fırlatsa, beş dakika i- çinde bizim hava sahamız içinde olur. Arap Baharı diye adlandırılan dalga, Körfez bölgesinin altyapısının yeniden şekillenmesini sağlama potansiyeline sahiptir. Bugüne kadar reform yapma şansımız olmadı. Irak hükümet seçimleriyle ve Sayın Ahmedinejad 5+1 görüşmeleriyle meşguldü; İsrail ise en azından silahlı barış içindeydi, Arabistan da terörizm kontrol altındaydı, başarı söz konusuydu ve Yemen istikrarlıydı. Bu nedenle biz de yatırım yapıyorduk. Sadece Kuveyt, Suudi Arabistan ve BAE tarafından yapılan yatırım 1 trilyon dolar ve daha fazlası tutarındaydı. Bu üçlü Çin den bile daha fazla yabancı reserve sahiptiler. Dünyanın her yerinde her iş dalında işlerimiz ve şirketlerimiz bulunmakta, çünkü bizler iş ve etkileşim merkezi olmayı hedefliyoruz. Bu Amerikancı bir güvenlik anlayışı fakat en iyi yapabildiğimiz iş de bu. Sayıca üstünlüğümüz yok, savaşmıyoruz, aslında savaş, terör ve sorun istemiyoruz. Herkesin mutlu olmasını istiyoruz. Öyleyse ne yapabiliriz? Petrol. İnsanlar mutlu, petrollerini alıyorlar, biz de petrol fiyatlarını kontrol ediyoruz. Sayın Ahmedinejad geldi ve tek konuşması ile fiyatları biraz yukarı çekti, fakat biz hemen fiyatları düşürdük. Çünkü İran da dahil olmak hepimizin müşterilerimizin ihtiyacını karşılamaya yetecek kadar miktarda petrol tankerleri ve gemileri bulunuyor. Ekonomik refah üzerinden yaptığımız plan aslında bir güvenlik planıdır; bu da genel olarak Mısır ve Tunus gibi Arap sokaklarındaki genel eğilimle ve duyguyla örtüşmemektedir. Açıkçası, Tunuslu bir adamın dramının görmek Suudi, Kuveytli, Katarlı ve hatta buralarda yaşana ama Körfezli olmayan Körfez deki tüm insanlar üzerinde büyük bir şok etkisi yarattı. Bu imge bir tepki yarattı, Körfez deki çoğunluk Arap sokaklarında yaşananları desteklediler, ama bu insanların gerçekte yaşananlara dair bir fikirleri yoktu. Aslında size komik bir olay anlatmak istiyorum. Ülkemde Başbakan ı düşürmek isteyen insanlar vardı. İlk gün bu insanlar toplanmıştı ve hepsi tişört ve şapka giymişlerdi. Yaklaşık 500 kişiden oluşan bu grup koşullara bakmadan Arap sokaklarına çıkanları taklit ediyorlardı. Gösteri yapılacak yere kadar arabalarıyla gelmiş ve toplanmışlardı. Bu düşüncelerini ifade etmek adına 9

11 TUTANAKLARI Nil Deltasından kalkıp saatlerce Tahrir Meydanına yürüyen insanlar için duyulmadık bir şey. İşte size bu durum tüketici bir toplumu yani Körfez toplumunu anlatıyor. Bu tüketimcilik sizin gibi perakende ürün üretimi yapan toplumlar için alışılmadık ve farklı bir durum. Sizin perakende ürünleriniz Körfez in her yerindeler. Bizler birbirimize hayata bakış açısında bile benzemiyoruz; siz üretiyorsunuz bizlerse tüketiyoruz. Bu çok büyük bir fark, fakat birbirimize de ihtiyacımız var. Türkiye sadece askeri alanı temsil etmiyor. Hâlihazırda ortada Türk kültürü diye adlandırılan bir popüler kültür ve diziler var. Eminim ki Araplar Türk aktörleri sizden daha iyi tanıyorlardır. Türkiye nin büyük bir Sünni güç ve NATO müttefiki olduğuna dair doğal bir kabul bulunuyor. İstanbul Deklarasyonu nu çoktan imzaladık. Deklarasyonun savaş, kriz, terör ve bu gibi durumlarda birlikte olmayı taahhüt eden stratejik bir altyapısı var. Eğer bu ekonomik bir merkez ise, o zaman ekonomik çıkarlara bakarız, başka bir şey değil. Bazı suçlamalardan kurtularak bir şeyler yapabilmeniz oldukça zor görünüyor. Örneğin, Suriye Müslüman Kardeşlerini, Beşar Esad a alternatif oluşturması için cesaretlendiriyor ve şekillendiriyorsunuz suçlamasından kaçabilmeniz mümkün değil. Mavi Marmara olayını Bahreyn deki ayaklanmalar ve Sayın Erdoğan ın Bahreyn ziyareti ile kıyaslayın. Sayın Erdoğan orada konuştu ve Hariri nin Erdoğan ile görüşmesinden önce orada büyük gösteriler vardı. Sayın Hariri bizim müttefikimiz ve onun hükümetini Hizbullah ı silahsızlandırmak için destekliyorduk. İkinci konu, Hariri ve Erdoğan ın Bahreyn ziyaretleri ve daha sonra Erdoğan ın Cidde Konferansına konuşmacı olarak davet edilmesi ve şimdi de Sayın Gül ün Oxford İslam Çalışmaları Merkezine davet edilmesi. Söylemek istediğim Türkiye ye yönelik beklentiler var. Elbette ki Türk ulusal karar alma aygıtı kendi çıkarlarını gözetecektir. Öte yandan, bugünün Ortadoğusu na bakarsak, Arap dünyasında etki sahibi olanların Arapça konuşmayan milletler olduğunu görürüz; Türkiye, İran ve İsrail. Bu nedenle de bizler etkinin bir sınırlı toplam olduğuna inanıyoruz. Ben eğer sizin etkinizi çekersem ortada bir temsilci kalmaz, eğer sizi itersem siz geri çekilmek zorunda kalırsınız, ancak arkanızda deniz var ve siz denize düşmeyi istemezsiniz. Eğer siz izin verirseniz, çünkü ortada bir İran anlayışı var, sonuç olarak tüm resmi görme imkânını kaybedersiniz. Resim, yanı başımızdaki Sünni gücün bizi Beyrut ta ya da Lübnan daki Sünni hükümeti ya da Suriye deki çoğunluğu koruması beklentisi kadar basit değil. Bu Körfez in bugünkü güvenlik algısıdır. Bugün bu algı daha hassastır, çünkü en büyük Sünni gücü olan Mısır kendi sorunları ile uğraşmaktadır. Sonuç olarak 1981 daki durumumuza geri döndük ve kendimizi tekrar yalnız hissetmeye başladık. Bugün de aynı hisler içerisindeyiz, bunun yanı sıra, ABD de aşırı gergin bir pozisyonda, Birleşik Devletler iflas etti. Çinliler şokta ve bonolarını alıp alamayacaklarını düşünmekteler. Doğuda seçeneklerimiz Pakistan, Hindistan ve diğerleri. Korsanlık nedeniyle bölgeye yaklaşan askeri güç ise Hindistan. Hintliler daha gelişmiş donanmaya sahipler, en azından yatırımlarının rotası yüzünden üslere diğerlerinden daha yakınlar. Hint Okyanusu doğal merkez olarak kabul ediliyor. Çinliler ilk defa 1 milyon Çinli için Dubai ye vize başvurusunda bulundular. 1 milyon Çinliyi Dubai de düşününün. Çinlilerin bölgeye gelmelerinin anlamı nedir? Çinlilerin Körfez bölgesine girmek 10

12 DA KUVEYT STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ BAŞKANI DR. SAMİ ALFARAJ İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN YUVARLAK MASA TOPLANTISI adına yaptıkları son askeri hamle Abbasi dönemindeydi. Bugünse stratejik projelerden de sorumlu Çinli şirketleri bir araya getirmek için merkezlerimiz var. Çin ayrıca Körfez bölgesinde stratejik öneme sahip liman, büyük geçitler ve havalimanları gibi projelere de imza atmaktalar. Irak Savaşı ndan hemen önceki süreçte Kuveyt i tek arzcısı olarak gören Çin ile derin ve kapsamlı ilişkilerimizi mevcut. Çin e petrol sağlamaya yönelik bu stratejik anlaşma uzun süredir gündemimizde bulunuyor. Şuanda Çin açık deniz donanmalarını geliştiriyorlar ve bize bir vitrin sundular. Irak Savaşı nda iyi niyetlerini gösterdiler. Şuanda Dubai de Çin hükümetine ait en büyük 400 şirket faaliyet göstermektedir. Yani eğer Avrupa veya Türkiye de yaşıyorsanız Çin e uçmanıza gerek yok, Dubai ye gelip, ürünleri orada görüp alıp almayacağınıza karar verebilirsiniz. Sonra Çin, Dubai ye varlığının 4000 e çıkarılması için işbirliğinin arttırılması teklifinde bulundu. Çin, milyar dolarlık anlaşma yaptıkça, bölgeye gelip yatırımlarını koruma konusunda göstereceği istek de artacaktır. Şu anda Çin Irak taki petrolü düşünüyor; daha fazlasını istiyorlar; ileride petrol arzcılarını korumak için bölgeye gelecekler. Gördüğünüz gibi diğer güçlere dair pek çok değişken bulunmakta. Bu noktada Çin in Suriye deki rolü nedir? Hindistan ın rolü ne olabilir? Hindistan ın çıkarı Körfez de iş ve işgücünü korumak ve daha fazla iş sahibi olmak. Körfez liderlerinin adı konmamış stratejisi, Tamam, sizlerle iş yapmaya hazırız, ancak sizler gelip işlerinizi korumaya hazır mısınız? şeklindedir. Bu ülkeler yatırımlarını korurken Körfez ülkelerini de korumuş oluyorlar. Yani sizin savaşa dahil olmanıza ihtiyacımız yok fakat Çin le bile yaptığımız anlaşma vaatlerine ihtiyacımız var. Gerçekte bu bir anlaşma değil, bölgeye güç göndermek için yapılan güç öngörü kapasitesidir. Şuanda güçlerini geliştiriyorlar. Eğer İran, Suriye de kalmak konusunda ısrar ederse, bu Suriye nin yeşil manzarasını sona erdirecektir. Sonunda, Lübnan üzerindeki Suriye etkisi artacak ve İran için kuzeyden Akdeniz e bir koridor oluşacaktır. İ- ran daha da ileriye gitmek için cesaret bulacak, etki alanını genişletmeye çalışacaktır. Bölgede İran ı dengeleyebilecek iki güç bulunmakta; bunlar Türkiye ve İsrail. Sayın Obama seçimlerle meşgul, İngilizler sokaklarda yürüyor. Yani herkes çok meşgul. Sanırım yeterince nasıl düşündüğümüzü anlatabildim. Bayram Sinkaya: İran ı bölgesel bir tehdit olarak tasvir etmenizle ilgili bir sorum olacak. İran ın özellikle 1980 lerdeki devrim çalışmaları ile kıyasladığımızda Körfez e somut bir tehdidi olmadığını görmekteyiz. İran ın Hatemi döneminden sonra Körfez e yönelik siyaseti ve yaklaşımı değişmeye başladı. Şuanda ise işbirliği söylemini vurguluyorlar, KİK e bölgesel güvenlik konusunda işbirliği çağrısında bulunuyorlar. KİK 2007 de Ahmedinejad ı ağırladı. Bölgesel güvenlik ve istikrar konusunda İran ın yönelmesine izin verilmesi mümkün değil midir? Dr. Sami Alfaraj: İran ı sevebiliriz, fakat İran ile ne zaman bir masa etrafında toplansak siyasi ya da askeri konuları konuşmuyoruz, sadece ekonomik konuları konuşuyoruz. Onların bizlerden sayı, büyüklük ve askeri güç anlamında daha iyi kartları olduğunu kabul ediyorum. Bizim sahip olduğumuz en iyi 11

13 TUTANAKLARI kart ise ekonomi ve finansımız. Şu anda Kuveyt için stratejik bir vizyonumuz var den bugüne kadar yıllık bütçemiz 132 milyar dolar. Körfez ülkeleri 1980 lerdeki savaştan sonra yeniden yapılandırılmayan İran ve Irak ta yatırım yaparken, İran ve Irak için merkez haline gelmemiz bizler için iyi bir iş olur. İranlılar bizim için neden bir tehditler? Birincisi boyutları, büyüklükleri nedeniyle öyleler. Bizim durumumuz fille yürüyen fare gibi. Kim kimi izler kollar? Tabi ki fare, arkadaş olsalar bile. İran la ilişkilerimiz dostluk çerçevesinde olsa bile bizler de İran ı izlemek zorundayız. İran üzerinden güvenlik algımızın en temel belirleyicisi işte bu durumdur. İkinci husus ise İran ın tarih boyunca sahip olduğu coğrafyadır, topografyadır. Bununla şunu anlatmak istiyorum, bahsettiğim özellikler İran ın sola doğru yönelmesine neden olmaktadır. Şuanda Suriye deler ve bu durum Sayın Ahmedinejad ya da devrim için yeni gelişme değildir. Bu da onların değişik denizlerde olmayı hedefleyen ulusal güvenlik algısıdır. Şuanda Karadeniz deler, Kızıldeniz deler, Akdeniz deler; Mısır ve Suriye, İran kontrolünde sayılırlar. Ne yazık ki bölgede, Fars kimliğini, İslami Şiilerden daha çok düşünen bir İran liderliği yükselişi bulunmaktadır. Bence Şiilerin devrim ortak zeminleri azken, Şiiler için ortak bir zemin bulunabilir. Öte yandan tarihte İran ne zaman Arabistan ı geçmeye kalksa bunu Güney Irak ve Kuzey Kuveyt üzerinden yapmıştır. Bugün yaptıkları her manevra, Kuzey Kuveyt üzerinden Körfez i geçmek ve Hürmüz boğazına daha yakın olmak için yapılmaktadır tarihinde İran, adalarının düşmanlar tarafından işgal edildiğini ve İran güçleri tarafından bağımsızlığına kavuşturuldukları iddia etti. Stratejik bağlamda, İranlıların neler yaptıklarını konuştuğunuzda, aslında onların planlarını, niyetlerini görüyorsunuz. Hatta Kuveyt veya Bahreyn in kendilerine ait olduğunu dahi iddia ediyorlar, bunlar onların niyetleri. İstediklerini söylemekte özgürler, bunu yapabilecek kapasiteye ulaştıklarında niyetlerine gerçeğe dönüştüreceklerdir. Yani bizler bunun için bekleyelim mi? Yemen ve Irak ı KİK e dahil ettiğinizde İran a ancak denk olabiliyoruz. Yani rakamlar üzerinde düşünmemiz gerek. İran da ne pişirseler, Körfez de biz kokusunu alırız. Rüzgârın yönü bize getirir. Sayın Ahmedinejad için nükleer teknoloji üretmek iyi olabilir, ancak bizler için bu ancak İran ın merkezinde yapıldığında iyi olabilir. Körfez e ne atsalar, akıntıların yönü nedeniyle bize gelir. Eğer Bushehr, Fukushima gibi olursa, Pasifik e gitmez, Körfez in en büyük nüfus merkezi olan Kuveyt e gelir. Suda bir kirlilik gerçekleşirse Güney İran etkilenir. Su onların olduğu tarafta bizimkinden daha derin. Bu nedenle Güney Irak ve Kuveyt şehri etkilenir bundan, çünkü bizim nehirlerimiz yok. İran ve Irak bizimle anlaşma yapmak yerine atıklarını nehirlere atıyorlar. Gördüğünüz gibi ortada su güvenliği gibi hemen her çeşit ulusal güvenlik konusu bulunmaktadır. Birkaç yıl önce onlarla bir anlaşma imzaladığımızda, bizler üzerimize düşen, suyu bize getirmek için inşa edilmesi planlanan boru hattı için İngiltere tarafından yapılan araştırmaları kapsayan 1 milyar poundu ödedik ancak onlar projeyi durdurdular. Burada söz konusu olan şey çılgın mollaların projeyi durdurması değildi; 140 öğretim üyesinin hazırladığı açık mektup sonrası tüm İran gazeteleri parlamentoyu, projenin durdurulması için göreve çağırdı. Böylece hükümet projeyi durdurdu. Şuanda topografya, su, rüzgâr, 12

14 DA KUVEYT STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ BAŞKANI DR. SAMİ ALFARAJ İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN YUVARLAK MASA TOPLANTISI büyüklük ve sayıları nedeniyle bize karşı oluşan mevcut ulusal güvenlik tehdidinden bahsediyorum. Bunların Sayın Ahmedinejad la, devrimle ya da Şah la bir ilgisi yok. Bu İran ın kendisi ile ilgili. Körfez içinde petrol kirliliği ile mücadele etmek için deniz anlaşmamız var. Eğer herhangi bir ülkeden bir petrol sızıntısı olursa, bilgi alış-verişi yaparak kirliliği tespit edip müdahale ediyoruz. Neden müdahale ediyoruz çünkü kirlilik balık bölgelerimize geliyor. Balık bölgelerinin derinliği bizim tarafta maksimum 15 metre iken onların tarafta daha fazla. Şimdi konu bir başka meseleye geliyor, yani gıda güvenliğine. Körfez ülkeleri de tıpkı İran şehirleri gibi gelişmiştir ancak bizler başkentleriz. İran ın başkenti Tahran, tıpkı Ankara gibi ülkenin merkezindedir. Onlara orada hiçbir şey dokunamaz. Eğer bir kaza olursa, etkileri Bushehr i, bizleri ve ülkelerimizde yaşamakta olan 202 ülke vatandaşını etkiler, Tahran ı değil. Körfez şehirleri limanlar olarak gelişmiş ve daha sonra büyük şehirlere dönüşmüşlerdir. Sonuç olarak, iç kısımlarda nüfusumuz yok, aslında bizim iç bölgelerimiz yok. Kuveyt i 2 saatte geçebilirsiniz. Kirliğe geri dönersek, 1986 tarihinde bir sorumluluk vardı, İran da kirliliğe dair bilgi paylaşımı için hazırlanan anlaşmayı imzaladı. Petrol kirliliğinden bile daha tehlikeli olan nükleer enerji ile ilgili çalışmalar yapan İran ın bizimle hiçbir şekilde bilgi paylaşmak istememesi hayal edilebilir bir şey değil. Peki, bu durumda bizler ne düşünebiliriz? Sadece olumsuz düşünebiliriz. Fark ettiğiniz gibi doğal faktörlerin dışında, ortada İran ın davranışları ile de ilgili çeşitli sorunlar bulunmaktadır. Fakat bu noktada önemli olan husus kirlilikle mücadele konusundaki anlaşmayı imzalayan bu devrim rejimi aynı zamanda bize nükleer programla ilgili en ufak bilgiyi, hatta elektrik yapısı, duvarların teknik durumu ve prosedürlerle ilgili olarak bilgi vermeyi reddetmesi. Biliyoruz ki İran depremle ilgili olan prosedürler konusunda başarılı değil. Bize deprem beklememizi söylüyorlar. Neye dayanarak beklemeyeceğiz? Hayal gücüne dayanarak mı yoksa bilimsel verilere dayanarak mı? Bizlere bir çalışma bile sunmadılar. Bu dengesiz bölgede 8 ve üzeri bir deprem bekliyoruz. Ortada coğrafya, topografya, rüzgârların ve akıntıların yönü gibi İran ın değiştiremeyeceği şeyler var; bu konularda bizlerle işbirliği yapmaları gerekiyor. İran için 100 insanını kaybetmesi önemli değil, ancak Bahreyn, Kuveyt ya da BAE gibi Körfez ülkeleri için bu sayı çok yüksek. Pek çok insana göre İranlılar nükleer program konusunda dünyadaki en iyi müzakereciler. Bana göre ise iyi müzakereci anlaşma noktası bilendir, o çizgiyi geçmez ve ona ulaşmaya çalışır. O nedenle bence İranlılar dünyanın en kötü müzakerecileri, çünkü herhangi bir uzlaşmaya varmaya çalışmıyorlar, İran devriminin başarısız olmasından ötürü ortaya çıkan sorunlardan insanlarının dikkatlerini uzaklaştırmak için sadece sorunu erteliyorlar. Eğer KİK ülkelerinde İranlılar için iş olanakları yaratmasak, İran çok büyük sosyo-ekonomik sorunlarla yüz yüze gelir. İran da kendini rahat hisseden herhangi birinin mutlaka KİK ülkeleri ile ilişkileri vardır. İşadamlarından bahsetmiyorum burada, çiftçi ya da taksi şoförü gibi normal insanlardan söz ediyorum. Bir de Körfez de iş yapan İranlı işadamlarını düşünün. İran bankacılık sistemiyle iş yapamıyorlar. Onlarla sorunları konuşmak gerçekten çok zor çünkü bunu yapmak istemiyorlar. Örneğin BAE nin adaları sorunu. Kim BAE nin adalar üzerindeki 13

15 TUTANAKLARI egemenliğini tartışmak istemediğini söyleyebilir? Hiç kimse böyle bir şey söylemez. Bu nedenle İran adalar hususunda ortak bir zeminde buluşmaktan bahsediyor ve adaların serbest bölge olarak kabul edilmesini teklif ediyor. Ancak bu çözüm BAE nin değil İran ın çıkarına olan bir çözümdür. İran ın ekonomisini liberalleştirmesi gerekiyor. Kıta sahanlığımız var. İranlılar dünyada doğal gaz üretiminde ikinci sıradalar ve bizimle rekabet etmek istiyorlar. Geçen hafta ortak doğal gaz üretme konusunda anlaştığımızı ilan ettiler. Bu doğru değil. Kuveyt te gelişen bir sistem var. Fars asıllılar ile ben eşit haklara sahibiz. Suriye krizinden önce Farslı olma gururunun ne kadar yüksek olduğunu görmeliydiniz. Kuveyt te bu bir tehditti. Kuveyt, anayasa olarak Kuran ı işaret eden Suudi Arabistan gibi değiliz. Ülkemizde anayasal bir süreç var. İranlılar böylece anayasallaşma sürecimize de bir tehdit oluşturuyorlar. Konuştukları zaman sessiz kalmalarını diliyorum. Bunlar doğal faktörler ve onlar bunları kullanmak istemiyorlar, sadece her şeye sahip olmak istiyorlar. Neden Sunni Araplar Türkiye gibi modern bir ülkede faaliyet gösteren İslami temelli parti modelini tartışmaktalar? Taklit etmek için model alıyorlar. Arap dünyasındaki Müslüman Kardeşler liderleri bile Türkiye deki Erdoğan ve Gül ün başarısını gözden geçiriyorlar. Bu bir demokrasi dersi, devrimci adalet düşüncesinin böylesi bir yola doğru evirilmesi gerekir. Sonuç itibari ile tüm bunlar İran dan gelen ulusal tehditler. Pek çoğu değiştirilemez, doğal faktörlerden oluşmaktalar. Ancak ortada bizlerle işbirliği yaparak değiştirebilecekleri davranışları da bulunmaktadır. Serhat Erkmen: Körfez algısı ve kaygılarından bahsettiniz. Öte yandan Suriye de en önemli muhalif grup Müslüman Kardeşler. Sizce Suriye ye muhtemel bir askeri müdahale, Körfez ülkelerinde benzer bir kaygı ve algıyı yaratır mı? Dr. Sami Alfaraj: Hayır çünkü Suriye ile ilgili durum oldukça enteresan. Hiç birimiz, ne Suriyeliler ne Türkiye ne de biz Suriye de bir iç savaş ya da bölünme istemiyoruz. Suriye yi zayıflatmak da istemiyoruz. Serhat Erkmen: Suriye nin geleceği ile ilgili iyi niyetlerimiz olabilir, hepimiz Suriye nin bütünlüğünü destekleyebiliriz ancak Suriye gibi siyasi sistemler ve toplumsal yapılar kontrol edilemezler. Tüm bölge ülkeleri Suriye de istikrarın tesis edilmesi konusunda iyi niyet sahibi olabilirler ancak bu kolay değil. Ben karamsarım. Esat rejiminin düşmesinden ardından ülkede etnik ya da mezhep temelli çatışmaların çıkmayacağını konusunda emin olamayız. Dr. Sami Alfaraj: Bu tarz şeyler zamanla değişirler. Türkiye PKK dan kendi vatandaşlarını korumak için Kuzey Irak a girdiği zaman, taraflar Saddam Hüseyin rejimi ile bağlantılı olarak Irak ta parçalanma konusunda endişe duymamışlardı. Birleşik Devletler Irak a girdiğinde, oradaki yapıyı bir arada tutabileceklerini düşünmüştük. Fakat orada rejim değişti, şuanda Birleşik Devletler bir şey yapmak istememenin dışında bir şey yapabilecek durumda da değil. Libya konusunda da bir şey yapılmaya 14

16 DA KUVEYT STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ BAŞKANI DR. SAMİ ALFARAJ İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN YUVARLAK MASA TOPLANTISI çalışıldı. Ancak Libya da Birleşik Devletlerin yapmaya çalıştıkları ve misyonunu tamamlayıp tamamlamadığına dair Kongre de büyük eleştiriler yapıldı. Suriye hakkında konuştuğumuz zaman da, daha önce belirttiğim gibi, en kötü senaryo olarak, Birleşik Devletlerin hiçbir şey yapmayacağını çoktan kabul ettik. Öte yandan bizlerin de bölge devletleri olarak kapasitemiz dahilinde olan şeyleri yapabilecek güçte olduğumuzu da kabul ettik. KİK ülkeleri olarak askeri bir güç değiliz, fakat bizler de finans ve ekonomik gücüz. Suriye deki herhangi bir askeri müdahale, isyan, devrim veya iç savaş Esat rejimine bağlı. Eğer Esat reform yolunu seçerse, reform yapılacak yeni ekonomik, sosyal ve siyasi yapı için talep edilen şeyleri yapacağız. Ancak eğer Esat rejimi iç savaş yolunu seçerse de, bizler gene gidip daha önce Lübnan da yaptığımız gibi gidip düzelteceğiz. Bizim önerimiz bu. Bunu hayır olsun diye değil, yanı başımızda oldukları için yapacağız. Ama eğer yangının çıkmasına bir kez izin verirsek, zaiyat çok daha büyük olur, hatta bizim finans durumuza bile zarar verebilir. O vakit belki kendi kayıplarımızı bile onaramayabiliriz. Buradaki aciliyet oldukça önemli. Şuan yaşananlar, Türkiye nin Kuzey Irak ta operasyon yaptığı zamandan tamamen farklı. Eğer ne düşündüğümüzü soracak olursanız, size sadece bir istatistikî bilgi vereceğim. Irak Kürdistan ında ilk yatırım yapanlar Kuveytliler, ikinci ise Lübnan Hıristiyanlarıdır. Bizler Suudilerden farklı düşünüyoruz Oytun Orhan: İran a dair tehdit algısı ve İran ı dengeleme arayışları yeni değil. Özellikle Irak Savaşı ndan beri bu konu gündemde. Özellikle Körfez ülkeleri Türkiye yi bu konuda cesaretlendirmekteler. Bugüne kadar da Türkiye nin dış politika araçları bu rolü oynamakta yeterli oldu. Türkiye İran ı dengelemek için yumuşak gücünü kullanıyor. Ancak bundan sonra mevcut durum yumuşak güçten daha fazlasını gerektirmekte. İran ın dengelenmesi konusunda söylediklerinizi bu bağlamda tam olarak anlayamadım. Körfez ülkeleri Türkiye den Suriye konusunda ne beklemekteler? Burada askeri anlamda bir dengelemekten mi bahsediyoruz? Dr. Sami Alfaraj: Eğer Cidde de sizi Sayın Gül ün koltuğunda oturuyor ve beni de Oxford İslami Çalışmalar Merkezini temsil ettiğimi varsayarsak, ikimiz de Suriye nin bölünmemesi konusunda fikir birliğine varırdık. Bu bir. Esat rejiminin meşru olmadığının ilan edilmesi konusunda da karar birliğine varırdık. Ayrıca daha iddialı dış politika araçlarının kullanılması ve BM kararını destekleyeceğimiz ve George W. Bush un Irak ta bulduğu hemfikir taraflardan oluşan her hangi bir uluslararası koalisyonu destekleyeceğimiz konusunda da anlaşırdık. Suriye de kesinlikle boşluk olmamalı. Eğer bir rejim giderse yerine diğeri gelir. Halihazırda Irak ta boşluk bulunuyor zaten. Bölünmeye müsait şartları var Suriye nin. Suriye de başarılı bir devrim, kanlı bir yol olacaktır. Bu kandan hasta olabiliriz. Mesele Suriye de olacaklardan kendimizi nasıl koruyacağımız. Üçüncü olarak da diğer taraflar ne yapabilir? Birleşik Devletler, NATO, AB ve Rusya gibi uluslararası toplumdan ve gelecek baskı, yaptırım ve kararlardan bahsediyorum. Dördüncü olarak da muhalefeti korumak için neler yapabiliriz. Siyasi figürleri 15

17 TUTANAKLARI değil sokaktaki insanları kastediyorum. Suriyeliler ile aramızda sevgi kaybı yok. KİK olarak finans gücüne sahibiz. Kral Abdullah ın bir açıklaması ile Suriye de hiç bir şey yapmayan büyükelçilerimizi çektik. Bu tarz girişimlerin etkileri kontrol edilemez sonuçları olur. Suriye de mezhepçilik, adaletsizlik ve etnik farklılıklardan beslenen grupların bölünme ihtimali bulunmaktadır. Bu bizim arzu ettiğimiz bir model değil. Bu model Lübnan modelidir. Taif Anlaşması gereği biz eski Lübnan hükümetini destekliyorduk. Bizler İran ın bizi anlamasını istiyoruz. Hafızasında denizin karşısındakilerin sorunlarının sebebi olduğuna dair bir anıyla İran adında bir devin yanı başında yaşamamız mümkün değil te Kuveyt sizin gibi Birleşik Devletlere hayır diyebilecek konumda değildi. Hala bugün Iraklılar olanlardan ve mevcut sorunlarından ötürü Kuveyt i suçluyorlar. İran a sınırlarını gösterebilecek iki tane güç var ve bu da askeri müdahale ile değil sadece eylemler aracılığıyla yapılabilir. Sizin sözlü açıklamalarınız bir alternatif olabilir. Körfez de paranın seni savunmasına izin ver deriz. Yapabildiğimiz tek şey petrol ve finansı bir etki aracı olarak kullanabilmek. Bizler para kazanmak için değil olaylar üzerinde etkili olabilmek için petrol satıyoruz. Bu krizde bir rolünüz var. Kuveyt ve BAE Saddam Hüseyin e bırakıp gelmesini (sığınma) teklif ettik ancak o reddetti. BAE, Hüsnü Mübarek e bir çıkış teklif etti, o da reddetti. Cidde Bin Ali ye teklif ettiğinde o kabul etti ve ben zannetmiyorum ki herhangi bir Tunus mahkemesi Bin Ali ye orada ulaşabilsin. Mısır da ölen 300 kişi vardı. Suriye de ise sayı bunun çok üstünde, 2000 den fazla. Onlara reform dışında bir şansları olmadığını söylememiz lazım. Kayıplarını hesaplamalılar. Pınar Sinkaya: İsrail, İran ı nasıl dengeleyebilir? Dr. Sami Alfaraj: İsrail bunu tehdit ederek yapabilir. Buradaki asıl mesele o füzeleri üreten rejimi yenmek ve daha iyi bir güvenlik oluşturmak. Bence İsrail NATO nun, herhangi bir uluslararası koalisyonun ya da Türkiye nin yanında yer almaya çoktan hazır. Oytun Orhan: Sayın Alfaraj, çok teşekkür ederiz. 16

18 DA KUVEYT STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ BAŞKANI DR. SAMİ ALFARAJ İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN YUVARLAK MASA TOPLANTISI AKADEMİK KADROSU Hasan Kanbolat Habib Hürmüzlü Doç. Dr. Veysel Ayhan Doç. Dr. Mehmet Şahin Doç. Dr. Harun Öztürkler Doç. Dr. Özlem Tür Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen Dr. Neslihan Kevser Çevik Dr. Didem Danış Dr. Jale Nur Ece Dr. İlyas Kamalov Dr. Bayram Sinkaya Dr. Süreyya Yiğit Av. Aslıhan Erbaş Açıkel Volkan Çakır Bilgay Duman Ogün Duru Oytun Orhan Sercan Doğan Nebahat Tanriverdi Selen Tonkuş Kareem Uğur Çil Nazlı Ayhan Leyla Melike Koçgündüz Göknil Erbaş Aslı Değirmenci Jubjana Vila Başkanı Danışmanı, Ortadoğu Danışmanı, Ortadoğu - Abant İzzet Baysal Üniversitesi Danışmanı, Ortadoğu - Gazi Üniversites Danışmanı, Ortadoğu Ekonomileri - Afyon Kocatepe Üniversitesi Danışmanı, Ortadoğu - ODTÜ Danışmanı, Ortadoğu - Ahi Evran Üniversitesi Danışmanı, Ortadoğu Danışmanı, Ortadoğu - Galatasaray Üniversitesi Danışmanı, Deniz Emniyeti ve Güvenliği Danışmanı, Avrasya Danışmanı, Ortadoğu - Atatürk Üniversitesi Danışmanı, Avrasya Danışmanı, Enerji-Deniz Hukuku Danışmanı, Afrika Uzmanı, Ortadoğu Yönetici Editörü Uzmanı, Ortadoğu Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Uzman Yardımcısı, Ortadoğu & Projeler Uzman Yardımcısı, Ortadoğu & Projeler Uzman Yardımcısı, Karadeniz Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Su Araştırmaları Programı Dr. Tuğba Evrim Maden Dr. Seyfi Kılıç Kamil Erdem Güler Çağlayan Arslan DANIŞMA KURULU Su Araştırmaları Prog. Dan. - Aksaray Üni. Uluslararası İlişkiler Böl. Su Araştırmaları Prog. Dan. - Aksaray Üni. Uluslararası İlişkiler Böl. Uzman Yardımcısı, Su Araştırmaları Programı Uzman Yardımcısı, Su Araştırmaları Programı Dr. İsmet Abdülmecid Irak Danıştayı Eski Başkanı Prof. Dr. Hayati Aktaş Karadeniz Teknik Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Hasan Alsancak BP & BTC Türkiye, Enerji Güvenliği Direktörü Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Ahat Andican Devlet Eski Bakanı, İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Dorayd A. Noori Irak ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Yardımcısı Prof. Dr. Tayyar Arı Uludağ Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ali Arslan İstanbul Üniversitesi, Tarih Bölümü Başar Ay Türkiye Tekstil Sanayi İşveren Sendikası Genel Sekreteri Prof. Dr. Mustafa Aydın Kadir Has Üniversitesi Rektörü Doç. Dr. Ersel Aydınlı Bilkent Üniversitesi Rektör Yardımcısı & Fulbright Genel Sekreteri Doç. Dr. Veysel Ayhan Ortadoğu Dan., Abant İzzet Baysal Üni., Uluslararası İlişkiler Böl. Prof. Dr. Hüseyin Bağcı ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Itır Bağdadi İzmir Ekonomi Üni. Öğretim Gör., Uluslararası İlişkiler ve Avrupa Birliği Böl. Prof. Dr. İdris Bal TBMM 24. Dönem Milletvekili Yrd. Doç. Dr. Ersan Başar Karadeniz Teknik Üniversitesi, Deniz Ulaştırma İşletme Müh. Bölüm Başkanı Kemal Beyatlı Irak Türkmen Basın Konseyi Başkanı Barbaros Binicioğlu Ortadoğu Danışmanı Prof. Dr. Ali Birinci Türk Tarih Kurumu Başkanı Doç. Dr. Mustafa Budak Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı E. Hava Orgeneral Ergin Celasin 23. Hava Kuvvetleri Komutanı Volkan Çakır Danışmanı, Afrika Doç. Dr. Mitat Çelikpala Kadir Has Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Gökhan Çetinsaya İstanbul Şehir Üniversitesi Rektörü Dr. Didem Danış Ortadoğu Danışmanı, Galatasaray Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü Prof. Dr. Volkan Ediger İzmir Ekonomi Üniversitesi, Ekonomi Bölümü Prof. Dr. Cezmi Eraslan Başbakanlık Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Çağrı Erhan Ankara Üniversitesi ATAUM Müdürü, SBF Uluslararası İlişkiler Bölümü Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen Ortadoğu Dan., Ahi Evran Üni., Uluslararası İlişkiler Böl.Başkanı Dr. Amer Hasan Fayyadh Bağdat Üniversitesi, Siyaset Bilimi Fakültesi Dekanı Av. Aslıhan Erbaş Açıkel Danışmanı, Enerji-Deniz Hukuku Mete Göknel BOTAŞ Eski Genel Müdürü Osman Göksel BTC ve NABUCCO Koordinatörü 17

19 TUTANAKLARI Timur Göksel Beyrut Amerikan Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Muhamad Al Hamdani Irak ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Habib Hürmüzlü Ortadoğu Danışmanı Numan Hazar Emekli Büyükelçi Doç. Dr. Pınar İpek Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Tuğrul İsmail TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. İlyas Kamalov Avrasya Danışmanı Doç. Dr. Hasan Ali Karasar Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Şenol Kantarcı Kırıkkale Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Selçuk Karaçay Vodafone Genel Müdür Yardımcısı (Türkiye) Doç. Dr. Nilüfer Karacasulu Dokuz Eylül Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. M. Lütfullah Karaman Fatih Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Şaban Kardaş TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç Dr. Elif Hatun Kılıçbeyli Çukurova Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Aleksandr Knyazev Rus-Slav Üniversitesi (Bişkek, Kırgızistan) Prof. Dr. Erol Kurubaş Kırıkkale Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Talip Küçükcan Marmara Üniversitesi, Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Arslan Kaya KPMG, Yeminli Mali Müşavir Dr. Hicran Kazancı Irak Türkmen Cephesi Türkiye Temsilcisi İzzettin Kerküklü Kerkük Vakfı Başkanı Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Mosa Aziz Al Mosawa Bağdat Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahir Nakip Ahmet Yesevi Üniversitesi Rektör Vekili Doç. Dr. Tarık Oğuzlu Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Çınar Özen Ankara Üniversitesi, SBF Uluslararası İlişkiler Bölümü Murat Özçelik Türkiye Cumhuriyeti Bağdat Büyükelçisi Doç. Dr. Harun Öztürkler Ortadoğu Danışmanı, Afyon Kocatepe Üni. İktisat Bölümü Dr. Bahadır Pehlivantürk TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Victor Panin Pyatigorsk Üniversitesi (Pyatigorsk, Rusya) Prof. Dr. Suphi Saatçi Kerkük Vakfı Genel Sekreteri Ersan Sarıkaya Türkmeneli TV (Kerkük, Irak) Dr. Bayram Sinkaya Ortadoğu Danışmanı, Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. İbrahim Sirkeci Regent s College (Londra, Birleşik Krallık) Dr. Aleksandr Sotnichenko St. Petersburg Üniversitesi (Rusya Federasyonu) Dr. Irina Svistunova Moskova Devlet Üni., Uluslararası İlişkiler (Rusya Federasyonu) Doç. Dr. Mehmet Şahin Ortadoğu Danışmanı, Gazi Üni. Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Türel Yılmaz Şahin Gazi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Mehmet Şüküroğlu Enerji Uzmanı Doç. Dr. Oktay Tanrısever ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Erol Taymaz ODTÜ, Kuzey Kıbrıs Kampusü Rektör Yardımcısı (KKTC) Prof. Dr. Sabri Tekir İzmir Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dekanı Dr. Gönül Tol Middle East Institute Türkiye Çalışmaları Direktörü (ABD) Doç. Dr. Özlem Tür Ortadoğu Danışmanı, ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü M. Ragıp Vural 2023 Dergisi Yayın Koordinatörü Dr. Ermanno Visintainer Vox Populi Direktörü (Roma-İtalya) Dr. Umut Uzer İstanbul Teknik Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Prof. Dr. Vatanyar Yagya St. Petersburg Şehir Par. Milletvekil, St. Petersburg Üni. (Rusya Fed.) Dr. Süreyya Yiğit Avrasya Danışmanı ORTADOĞU ETÜTLERİ YAYIN KURULU Meliha Benli Altunışık Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bülent Aras Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Tayyar Arı Uludağ Üniversitesi İlker Aytürk Bilkent Üniversitesi Recep Boztemur Orta Doğu Teknik Üniversitesi Katerina Dalacoura Londra Ekonomi Üniversitesi (Birleşik Krallık) F. Gregory Gause Vermont Üniversitesi (ABD) Fawaz Gerges Londra Ekonomi Üniversitesi (Birleşik Krallık ) Ahmet K. Han Kadir Has Üniversitesi Raymond Hinnebusch St. Andrews Üniversitesi (Birleşik Krallık) Rosemary Hollis City Üniversitesi (Birleşik Krallık) Bahgat Korany Durham Üniversitesi (Birleşik Krallık) Peter Mandaville George Mason Üniversitesi (ABD) Emma Murphy Durham Üniversitesi (Birleşik Krallık) ORTADOĞU ANALİZ YAYIN KURULU Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık Hasan Kanbolat Doç. Dr. Hasan Ali Karasar Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Başkanı Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Dan., Ahi Evran Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Böl. Başkanı 18

20 Mithatpaşa Caddesi 46/6 Kızılay-ANKARA Tel: 0 (312) Fax: 0 (312) orsam@orsam.org.tr